Parang isang higanteng kahon ng balota
ang Shoe Mart. Nagsasamasama dito, tulad ng pagsasamasama ng balota sa urna,
ang iba’t ibang klase ng tao.
Sa unang tingin ay walang sinisino ang Shoe Mart. Pwedeng i-enjoy ng kahit sino ang lawak,
linis, liwanag at lamig ng kaligiran nito. Nakakapaglibot dito hindi lamang ang
mga empleyado kundi maging ang mga manggagawa sa konstruksyon; hindi lamang ang
mga estudyante kundi maging mga batang lansangan; hindi lamang ang may mga
sariling kotse kundi maging ang mga namamasahero at nagka-cadillac
(kadilakad). Talagang tanggap ang lahat.
Ano pa nga ba naman ang ibig sabihin ng “welcome” sa bawat entrance nito kundi
pagtanggap sa mga kustomer.
Pero sa isang kritikal na pagtingin,
nagkakaroon ng bagong bihis ang SM. Lumalalim ang kahulugan ng pagkakahalintulad nito sa urna.
Nakagawian na nating tingnan ang urna bilang palatandaan ng pag-iral ng
demokrasya sa bansa. Maaari naman nating
ituring ang SM bilang isang larawan ng demokratisasyon, isang lugar na kung
saan malayang nakakakilos ang mga tao,
mariwasa man o hikahos. Sa
puntong ito pumapasok ang mas malalim na kahulugan ng pagkumpara sa dalawa: pawang paimbabaw ang ipinapakitang demokrasya
ng mga ito, kung matatawag nga itong demokrasya. Sa totoong buhay, pera naman ang nagpapasya kadalasan. At hindi matatawaran ang
impluwensya ng pera sa kinahihinatnan ng boto at sa paggalaw ng mga tao sa SM.
Kung matamang pagmamasdan ang tila
walang kawawaang salimbayan ng galaw ng mga tao sa SM, tiyak na mapapansin ang
kaibahan ng paggamit ng espasyo sa pagitan ng mayroon at wala. Halimbawa,
mas kampante ang kilos ng mga
taong halos ituring na extensyon ng kanilang sala ang SM --- nakaunat ang paa
at nakaatang ang mga siko sa sandalan ng bangko kung maupo; kampanteng maglakad
kahit anong suot; buong tiwalang
nakakapaglabas-masok sa mga establisyemento at nakapagtatanong sa
sekyu o sales personnel; nakakahipo,
nakakapagsukat, nakakabuklat nang walang alinlangan. Siguro sila
yung mga taong palaging nagi-SM at hindi nawawalan ng pang-SM.
Samantala, asiwa namang gumalaw
ang mga taong nagtuturing na isang espesyal
na okasyon ang pagpunta sa SM. Dahil
espesyal nga , kontodo bihis sila pero hindi matakpan ng gara ng kanilang
kasuotan ang pagka-estranghero nila sa lugar.
Mahahalata ang pag-aalinlangan sa kanilang paghipo o maging sa
pagbabayad ng paninda. Kadalasan,
nangingimi silang makipag-usap sa sekyu at sales personnel; pasilipsilip lamang
sila sa labas ng salamin; maingat sa paglalakad (natatakot makatisod at baka
pagbayarin). Sila siguro ang mga tao na tuwing suweldo o kung may espesyal na
okasyon lamang, tulad ng birthday, pumupunta sa SM. Sila yung mga kailangang magtabi ng pang-SM.
Mapapansin din na hindi kampante ang
mga gusgusing batang pumapasok sa SM, kahit na sabihing wala silang pakialam sa
decorum na hinihingi dito. Iglap at kalkulado pa rin ang kanilang mga kilos.
Hindi sila dapat makita ng sekyu hangga’t maaari dahil kapag nakita sila, purnada ang biyaya
nilang barya at tirang pagkain mula sa mga kustomer. May matatanggap pa silang mura o kaya’y pitik
mula sa sekyu.
Kaya kabaligtaran ng ipinapakita ng
pahapyaw na pagtingin, hindi welkam ang lahat sa SM. Ang buong istruktura at
disenyo nito ay nangingilala --- sinisino nito ang bulsa ng sinomang pumapasok
dito.
Texto ng Pangungutya
Isang dambuhalang texto ng pangungutya
ang SM. Kinukutya nito ang mga kustomer
na ang pagpunta sa SM ay nangangahulugan ng pagkakait sa sarili, ibayong pagtitipid at pag-iipon.
Isang halimbawa ng pangungutyang ito
ang mga presyong may “only” sa dulo, halimbawa’y P99
only. Ang “only” ay salitang may mas
malalim na konotasyon kaysa sa
inihahayag nitong mura ang
paninda o mabait ang kapitalista. Kinukutya nito ang mga taong nagdidildil ng
asin at ni walang pagkakataong
makipag-unahan sa mga “sale”. Kung “only” ang turing ng SM sa
siyamnapu’tsiyam na piso (ilang kilong bigas rin ang katumbas), ano kaya ang turing nito sa mga taong hindi
maabot ang presyong ito? Ano kaya ang turing nito sa mga taong halos
masaid ang kita sa isang buwan dahil sa gamot, pamasahe at pagkain at kailangan
pang mag-ipon para makapag-mall?
Kakabit ng “only” ang kalidad ng
bilihing pinapatungkulan nito.
Kadalasan, ang mga bilihing ito ay malapit nang ma-expire, may damage, lukot-lukot,
madumi at kung ano ano pa. Kaakibat din nito ang lokasyon ng naturang
mga bilihin. Nakatambak ang mga ito sa isang lugar na madaling makita
ng lahat. Madalas kailangan mong
makipagsiksikan at maghalungkat para makapili.
Kaibang kaiba sa mga bilihing may pangalan: nakadispley sa mga
eskaparate, protektado ng malilinis na salamin,
maayos ang pagkakahilera o kaya’y may kanya-kanyang lalagyan at tinututukan ng ilaw.
Karugtong ng distinksyong ito ang
dalawang klase ng pagpapahalaga: mababang
klase ang mga bilihing may “only” at idinadambana naman ang mga bilihing may
pangalan at mahal. Sa distinksyong ito
makikita ang magkaibang pagpapahalaga sa mga mayroon at walang pera: bale-wala
ang wala at sinasanto ang meron. Isa
itong sistema ng lalong pagdidiin sa kaabahan ng mga wala, pagdidiin kasalikop
ng mga pangungutyang nararanasan nila sa labas ng SM.
Kaya ang welcome sa bawat entrance at thank you, come again sa bawat exit ng SM ay may dalawang kahulugan: pagkilala at pasasalamat sa mga may pera at pagtataboy at pangungutya naman sa mga wala.
